BỆNH LAO PHỔI - NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, ĐIỀU TRỊ VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA

Số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới cho biết, Việt Nam hiện đứng thứ 11 trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao và lao kháng đa thuốc cao trên thế giới. Mỗi năm, tại Việt Nam có khoảng 169.000 ca mắc lao mới, tuy nhiên mới phát hiện và đưa vào điều trị được khoảng trên 4.000 ca. Căn bệnh này cũng khiến khoảng 14.200 người tử vong mỗi năm.

 

Bệnh Lao phổi là gì?

Lao phổi là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao gây ra tại phổi của người bệnh. Tác nhân gây bệnh là vi khuẩn lao có tên khoa học Mycobacterium tuberculosis, lây qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, khạc nhổ và lây cho người tiếp xúc gần. Tuy nhiên, vi khuẩn này cũng có thể lây lan đến các bộ phận khác của cơ thể như não, thận, xương...

 

Lao phổi là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao gây ra tại phổi của người bệnh

Bệnh có khả năng lây lan mạnh trong thời gian chưa điều trị. Quan trọng là lao phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện và điều trị sớm.

Nguyên nhân bị lao phổi

Vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) thường được lây lan từ người bệnh lao khi họ ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc khạc nhổ nên những người tiếp xúc với người bệnh càng nhiều thời gian và càng trực tiếp thì nguy cơ bị lây bệnh càng cao. Vi khuẩn lao có thể đi từ phổi qua đường máu hay bạch huyết và gây bệnh.

Tuy nhiên, không phải ai tiếp xúc với vi khuẩn lao cũng bị bệnh. Hệ thống miễn dịch của cơ thể đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại sự nhiễm trùng. Do đó, những người có sức đề kháng kém có thể dễ bị nhiễm khuẩn lao hơn. 

 

Triệu chứng nhận biết bệnh lao phổi

Vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp và phát triển gây bệnh, làm tổn thương phổi, hệ hô hấp gây nguy hiểm cho người bệnh nếu kéo dài và không được điều trị đúng cách. Khi có triệu chứng bệnh lao phổi điển hình thường gặp dưới đây, cần đi khám sớm để được điều trị kịp thời:

• Ho kéo dài hơn 3 tuần (ho khan, ho có đờm, ho ra máu): Đây là triệu chứng phổ biến của bệnh lao phổi. Ho thường dai dẳng, kéo dài hơn 2 tuần và có thể kèm theo đờm. 
• Đau ngực: Thỉnh thoảng khó thở, đặc biệt khi ho hoặc hít sâu. 
• Cảm thấy mệt mỏi thiếu sức sống: Cơ thể mệt mỏi, thiếu năng lượng, cảm giác chán ăn, giảm cân là những biểu hiện thường gặp.
• Đổ mồ hôi trộm nhiều về ban đêm, đặc biệt là ở những khu vực như lưng, ngực, cũng là một dấu hiệu cảnh báo.
• Sốt nhẹ, ớn lạnh về chiều
• Sụt cân không rõ nguyên nhân, mặc dù vẫn ăn uống đầy đủ.

 

Ho kéo dài hơn 3 tuần có thể kèm theo đờm, đau ngực là những triệu chứng phổ biển của lao phổi

 

Những ai có nguy cơ cao mắc lao phổi?

Cường độ tiếp xúc và sức khỏe của hệ thống miễn dịch đóng vai trò quyết định trong việc lây nhiễm bệnh lao phổi, vì vậy những nhóm người sau đây có nguy cơ bị lao phổi cao hơn gồm:

Người suy dinh dưỡng: Thiếu chất dinh dưỡng làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn.

Người có hệ miễn dịch suy yếu: Các bệnh như HIV/AIDS, tiểu đường, ung thư, dùng thuốc làm giảm hệ miễn dịch kéo dài... làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc lao.

Người có tiền sử mắc lao phổi: Nếu đã từng mắc bệnh lao phổi, nguy cơ tái phát cao hơn.

Người nghiện thuốc lá: Thuốc lá làm suy yếu hệ thống hô hấp, tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

Người sống ở nơi có mật độ dân cư đông: Trong môi trường sống chật chội, khả năng lây lan của vi khuẩn lao cao hơn.

Người có điều kiện sống kém: Môi trường thiếu vệ sinh, thiếu thông gió cũng góp phần làm tăng nguy cơ nhiễm lao.

Người tiếp xúc gần gũi với người bệnh lao: Tiếp xúc trực tiếp với người bệnh lao, đặc biệt là trong môi trường kín, khả năng lây nhiễm cao.

Trẻ em và người cao tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện và với người cao tuổi có nhiều bệnh nền nên hệ miễn dịch dễ bị tổn thương hơn.

 

Cường độ tiếp xúc và sức khỏe của hệ thống miễn dịch đóng vai trò quyết định trong việc lây nhiễm bệnh lao phổi.

 

Ngoài ra, người bình thường cũng có nguy cơ nhiễm lao và mắc lao phổi từ những thói quen không tốt hằng ngày như không đeo khẩu trang trong môi trường ô nhiễm; uống rượu; hút thuốc lá, thuốc lào; thức khuya, mất ngủ;...

 

Cách điều trị lao phổi

Bệnh lao phổi nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp do tổn thương phổi ngày càng nặng, tràn dịch màng phổi, xơ phổi, lao thanh quản và dẫn đến tử vong. Ngoài ra, bệnh có thể lây lan sang các cơ quan khác như não, xương... gây ra các bệnh lý nghiêm trọng.

Các phương pháp điều trị lao phổi bao gồm:

Điều trị bằng thuốc: Phương pháp điều trị chính của bệnh lao phổi là sử dụng thuốc kháng lao theo chỉ định và phác đồ điều trị của bác sĩ. Thuốc điều trị lao phổi có nhiều loại, tác dụng khác nhau và có thể gây ra một số tác dụng phụ. Do đó, việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị do bác sĩ đưa ra là vô cùng quan trọng. Người bệnh thường phải dùng kết hợp nhiều loại thuốc kháng lao trong một thời gian dài (thường từ 6 - 12 tháng) để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn lao.

 

Phương pháp điều trị chính của bệnh lao phổi là sử dụng thuốc kháng lao theo chỉ định và phác đồ điều trị của bác sĩ.

 

Điều trị ngoại khoa: Trong một số trường hợp, khi thuốc kháng lao không kiểm soát được bệnh lao phổi hoặc khi người bệnh xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng như khối u phổi, phế quản, màng phổi thì bác sĩ điều trị sẽ chỉ định phẫu thuật cho người bệnh. Mục tiêu của phẫu thuật là loại bỏ hoàn toàn tổn thương lao, giảm áp lực lên phổi và thúc đẩy quá trình lành thương.

 

Quá trình điều trị bệnh lao phổi

Giai đoạn tấn công: Người bệnh sẽ dùng kết hợp nhiều loại thuốc kháng lao trong vòng 2 tháng đầu để tiêu diệt nhanh vi khuẩn lao. 

Giai đoạn duy trì: Trong giai đoạn này, người bệnh sẽ tiếp tục dùng thuốc nhưng với số lượng ít hơn, thường là 2-3 loại thuốc.

Để xác định đúng tình trạng bệnh lao phổi, người bệnh phải làm xét nghiệm đờm 3 lần vào các thời điểm khác nhau. Trong đó, thời điểm sau tháng thứ 2 hoặc tháng thứ 3 của giai đoạn điều trị tấn công, tiếp theo là tháng thứ 5 của giai đoạn điều trị duy trì.

 

Những lưu ý quan trọng trong quá trình điều trị

Tuân thủ đúng phác đồ điều trị là yếu tố then chốt trong việc điều trị thành công lao phổi. Nguyên tắc điều trị thành công lao phổi cần tuân thủ 3 đủ: “Đủ thuốc - Đủ liều - Đủ thời gian”:

Đủ thuốc: Bác sĩ sẽ kê đơn phối hợp nhiều thuốc khác nhau để tiêu diệt vi khuẩn lao một cách toàn diện. Cụ thể, có thể phối hợp ít nhất 3 loại thuốc chống lao trong giai đoạn tấn công và ít nhất 2 loại trong giai đoạn duy trì.

Đủ liều: Liều lượng thuốc được tính toán cẩn thận dựa trên cân nặng của từng người để đảm bảo hiệu quả điều trị tối ưu. Đối với trẻ em, cần được điều chỉnh liều hàng tháng theo cân nặng. 

Đủ thời gian: Người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị trong thời gian quy định, thường kéo dài từ 6-9 tháng và thường xuyên tái khám để ngăn ngừa vi khuẩn lao tái phát và kháng thuốc.

Trong quá trình điều trị, người bệnh cần lưu ý: 

• Dùng thuốc đúng liều, đúng giờ: Người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị của bác sĩ. Dùng thuốc vào thời gian nhất định trong ngày và xa bữa ăn để thuốc được hấp thu tối đa.
• Không tự ý ngưng thuốc: Ngay cả khi các triệu chứng đã thuyên giảm vẫn cần tiếp tục dùng thuốc đến khi hoàn thành liệu trình.
• Tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi tiến trình điều trị và phát hiện sớm các biến chứng nếu có. Cần xét nghiệm đờm 3 lần trong 8 tháng điều trị để biết hiệu quả điều trị. 
• Chế độ dinh dưỡng: Người bệnh cần bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh làm việc quá sức.

 

Biện pháp phòng ngừa bệnh lao phổi

Chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình, tránh sự lây lan của bệnh lao phổi qua những cách phòng ngừa sau:

• Tiêm vắc-xin BCG để phòng chống lao: Đây là cách phòng ngừa bệnh lao hiệu quả cho cả trẻ em và người lớn.
• Khi đi ra ngoài hoặc khi tiếp xúc với người bệnh lao phổi cần đeo khẩu trang.
• Vệ sinh tay thường xuyên: Trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho hoặc hắt hơi.
• Không sử dụng chung đồ dùng cá nhân với người bệnh.
• Thực hiện lối sống lành mạnh như: ăn uống hợp lý, ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên và không sử dụng các chất gây nghiện như ma túy, rượu bia, thuốc lá…
• Điều trị sớm các bệnh lý mãn tính: Những bệnh mãn tính như tiểu đường, HIV/AIDS, bệnh suy dinh dưỡng... làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc lao. Điều trị kịp thời các bệnh này là rất quan trọng.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ. 
• Người bệnh lao phổi tránh lây nhiễm bằng cách không ngủ cùng phòng với người khác, không đến nơi đông người…
• Người bệnh phải đeo khẩu trang, đặc biệt khi ho, hắt hơi phải che miệng, khạc đờm vào chỗ quy định và đờm hoặc các vật chứa nguồn lây phải được hủy đúng phương pháp.
• Tận dụng ánh nắng mặt trời càng nhiều càng tốt cho nơi ở và các vật dụng của người bệnh.

 

Tiêm Vắc xin lao là biện pháp tối ưu và hiệu quả để phòng bệnh.

 

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ bệnh lao như ho, tức ngực, thường xuyên mệt mỏi, hãy đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị. Nhờ bề dày kinh nghiệm trong việc điều trị các bệnh lý về phổi, Phòng khám Hô hấp của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn đã giúp nhiều bệnh nhân cải thiện chất lượng cuộc sống.

 

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn có áp dụng Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm sức khỏe.

 

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

 

Nguồn tài liệu tham khảo:
[1] https://medlineplus.gov/ency/article/000077.htm [2] https://www.lung.org/lung-health-diseases/lung-disease-lookup/tuberculosis/treating-and-managing