VIÊM DA CƠ ĐỊA - NGUYÊN NHÂN, NHẬN BIẾT, CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ

Da khô, đỏ và ngứa ngáy là những dấu hiệu đặc trưng của viêm da cơ địa. Bệnh có thể xuất hiện từ khi còn nhỏ hoặc bất kỳ thời điểm nào trong đời, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tìm hiểu thêm thông tin về viêm da cơ địa qua bài viết sau. 

 

Viêm da cơ địa là gì?

Viêm da cơ địa hay còn gọi là chàm thể tạng là một bệnh mãn tính của da, thường gây ngứa ngáy, đỏ và viêm da. Bệnh thường xuất hiện ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng (như viêm mũi dị ứng, hen suyễn, viêm da cơ địa) và có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên thường khởi phát sớm ở trẻ nhỏ.

 

Viêm da cơ địa thường gây ngứa ngáy, đỏ và viêm da

 

Viêm da cơ địa xảy ra khi hàng rào bảo vệ da bị suy yếu, khiến da trở nên nhạy cảm hơn với các tác nhân gây kích ứng từ môi trường như bụi bẩn, hóa chất và các chất tiếp xúc. Điều này dẫn đến tình trạng khô da, ngứa ngáy và dễ viêm nhiễm, tạo thành vòng lặp gây khó chịu cho người bệnh.

 

Nguyên nhân gây viêm da cơ địa

Nguyên nhân chính xác của viêm da cơ địa vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các yếu tố sau đây được cho là có liên quan:

• Di truyền: Khoảng 60% người lớn bị viêm da cơ địa có con bị bệnh này, nếu cả bố và mẹ cùng bị bệnh thì con sinh ra có đến 80% nguy cơ cũng bị bệnh.
• Rối loạn hàng rào bảo vệ da: Bình thường, da có chức năng ngăn chặn các tác nhân gây hại từ môi trường như vi khuẩn, vi rút và chất gây dị ứng. Tuy nhiên ở người bị viêm da cơ địa, có sự mất liên kết giữa các sợi keratin thượng bì dẫn đến tổn thương hàng rào bảo vệ da.
• Rối loạn hệ miễn dịch: Hệ miễn dịch của người mắc viêm da cơ địa thường phản ứng mạnh mẽ với các tác nhân dị ứng hoặc kích thích từ môi trường. Khi hệ miễn dịch hoạt động quá mức sẽ giải phóng các chất trung gian gây viêm, dẫn đến tình trạng viêm và kích ứng da. Điều này cũng lý giải tại sao viêm da cơ địa thường đi kèm với các bệnh dị ứng khác như hen suyễn và viêm mũi dị ứng.
• Môi trường: Tiếp xúc với các chất gây dị ứng như thời tiết khô hanh, bụi, phấn hoa, lông động vật, hóa chất trong mỹ phẩm... có thể làm bệnh trầm trọng hơn.

 

Nhận biết viêm da cơ địa như thế nào?

Các triệu chứng của viêm da cơ địa có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người và giai đoạn của bệnh. Ở trẻ sơ sinh, viêm da cơ địa thường xuất hiện ở các vị trí như mặt, trán và các vùng da gấp như cổ, sinh dục và khoeo. Ở người lớn, viêm da cơ địa thường xuất hiện ở khuỷu tay, đầu gối và cổ tay, thường có tính chất đối xứng.

 

Ở người lớn, viêm da cơ địa thường xuất hiện ở khuỷu tay, đầu gối và cổ tay, thường có tính chất đối xứng.

 

Các triệu chứng thường gặp của viêm da cơ địa bao gồm:

Khô da: Một trong những dấu hiệu đầu tiên của viêm da cơ địa là da trở nên khô, ráp và dễ bong tróc, đặc biệt ở những vùng da thường xuyên bị cọ xát như khuỷu tay, đầu gối, cổ tay. Da khô khiến lớp bảo vệ da bị yếu đi, mất khả năng giữ ẩm, dễ dẫn đến viêm nhiễm và ngứa.

Ngứa: Là triệu chứng đặc trưng nhất của viêm da cơ địa, cảm giác ngứa thường rất khó chịu, thường về tối, gây khó ngủ. Ngoài ra, hành động gãi khi ngứa của người bệnh cũng có thể làm tổn thương da.

 

Ngứa là triệu chứng đặc trưng nhất của viêm da cơ địa, cảm giác này rất khó chịu, thường xuất hiện về tối, gây khó ngủ.

 

Da đỏ: Trường hợp nặng các vùng da bị viêm thường đỏ, sưng và có thể xuất hiện các mụn nước nhỏ. Tình trạng viêm có thể lan rộng và trở nên nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị kịp thời.

Dày sừng và nứt nẻ: Ở những trường hợp mãn tính, da có thể dày sừng, tạo thành các mảng dày sần sùi và xuất hiện các vết nứt nẻ. Điều này là hậu quả của việc gãi và kích ứng da liên tục trong thời gian dài.

 

Các triệu chứng của viêm da cơ địa có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, có thể rỉ dịch, chảy dịch và chảy máu khi gãi, khiến da dễ bị nhiễm trùng. Da có thể bị khô, ngứa và gãi nhiều lần có thể khiến da dày lên và cứng lại. Đây là một vòng lặp ngứa, gãi và ngứa nhiều hơn khiến hệ thống miễn dịch bị kích hoạt thêm và làm tổn thương thêm hàng rào bảo vệ da. 

 

Các vị trí thường bị viêm da cơ địa
Mặt: Hai má và vùng trán, đặc biệt ở trẻ nhũ nhi. Khuỷu tay: Vùng da gấp ở khuỷu thường bị ảnh hưởng. Khoeo: Tương tự như khuỷu tay, vùng da gấp ở đầu gối cũng dễ bị viêm. Cổ: Vùng da cổ thường bị đỏ và ngứa. Tay: Lòng bàn tay và các ngón tay có thể bị khô, nứt nẻ.

 

Viêm da cơ địa có nguy hiểm không?

Viêm da cơ địa biểu hiện thành từng đợt viêm cấp sau đó thuyên giảm, mặc dù gây ra nhiều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, nhưng không gây nguy hiểm đến tính mạng. Tuy nhiên, nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến một số biến chứng như:

 

Người bị viêm da cơ địa thường có cơ địa dễ dị ứng.

• Nhiễm trùng da: Viêm da cơ địa khiến da bị tổn thương nghiêm trọng, dễ dẫn đến nhiễm trùng do vi khuẩn, vi rút hoặc nấm. Các vi khuẩn như Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng) và các vi khuẩn khác từ môi trường, nước dơ có thể tấn công các vết xước do gãi, gây ra viêm nhiễm nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến lở loét hoặc áp xe nếu không được điều trị kịp thời.
• Ảnh hưởng tâm lý: Ngứa ngáy liên tục, đặc biệt vào ban đêm, khiến người bệnh khó ngủ, dẫn đến mất ngủ và căng thẳng. Tình trạng này kéo dài có thể làm giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến công việc, học tập và các hoạt động hàng ngày. Bên cạnh đó những mảng viêm da, vết cào gãi do ngứa có thể làm người bệnh tự ti,  dễ dẫn đến trầm cảm, lo âu. 
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng khác: Người bị viêm da cơ địa thường có cơ địa dễ dị ứng. Do đó, nếu bệnh không được kiểm soát tốt, có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng khác như hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng. Đây là lý do tại sao viêm da cơ địa thường được gọi là một phần của "tam chứng dị ứng" (viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng và hen suyễn).

 

Chẩn đoán viêm da cơ địa 

Chẩn đoán viêm da cơ địa thường dựa vào các tiêu chí sau:

 

Thông tin tiền sử bệnh: 

Bác sĩ sẽ ghi nhận về tiền sử mắc các bệnh dị ứng, các yếu tố kích ứng da, các loại thuốc đã sử dụng, đáp ứng sau khi dùng thuốc của người bệnh và người nhà người bệnh.

 

Thăm khám lâm sàng: 

Bác sĩ sẽ thăm khám trực tiếp các vùng da bị ảnh hưởng để kiểm tra các dấu hiệu đặc trưng của viêm da cơ địa như da khô, ngứa, đỏ và các mảng viêm; các dấu hiệu của bội nhiễm, nhiễm trùng, nhiễm nấm kèm theo.

 

Nếu có các triệu chứng nghi ngờ mắc viêm da cơ địa, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được kiểm tra và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

 

Các xét nghiệm:

Trong một số trường hợp, để xác định nguyên nhân gây viêm da cơ địa, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm dị ứng như xét nghiệm máu hoặc sinh thiết da - giải phẫu bệnh. Các xét nghiệm này giúp xác định các tác nhân gây dị ứng như thực phẩm, phấn hoa, thuốc, bụi nhà hay các hóa chất có thể làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

• Xét nghiệm máu: Đôi khi được thực hiện để loại trừ các nguyên nhân gây bệnh khác và đánh giá chức năng miễn dịch.
• Sinh thiết da - giải phẫu bệnh: Nếu cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu sinh thiết da, tức là lấy một mẫu nhỏ của da để kiểm tra dưới kính hiển vi. Mặc dù sinh thiết da không phải là phương pháp chính để chẩn đoán viêm da cơ địa, nhưng nó có thể giúp loại trừ các bệnh ác tính như ung thư da, tiền ung thư da, các bệnh lý tự miễn. 

Nếu có các triệu chứng nghi ngờ mắc viêm da cơ địa, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được kiểm tra và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

 

Điều trị viêm da cơ địa

Việc điều trị viêm da cơ địa nhằm mục tiêu làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa bùng phát và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Việc điều trị viêm da cơ địa yêu cầu một kế hoạch chăm sóc toàn diện, kết hợp giữa việc sử dụng thuốc và thay đổi lối sống. Các phương pháp điều trị bao gồm:

Kem dưỡng ẩm:

Kem dưỡng ẩm là yếu tố cốt lõi trong việc điều trị viêm da cơ địa. Da khô và mất nước là nguyên nhân chính gây ra cảm giác ngứa ngáy và dễ bị kích ứng. Việc sử dụng kem dưỡng ẩm đều đặn giúp cải thiện hàng rào bảo vệ da, giữ ẩm cho da và giảm nguy cơ tái phát bệnh.

Cách sử dụng: Thoa kem dưỡng ẩm ít nhất 2-3 lần mỗi ngày, đặc biệt sau khi tắm để giữ cho da luôn mềm mại và đủ độ ẩm.

Lưu ý khi lựa chọn sản phẩm: Nên chọn các loại kem dưỡng không chứa hương liệu, cồn hoặc chất kích ứng mạnh, tránh làm da kích ứng.

Thuốc bôi Corticosteroid:  

Corticosteroid là loại thuốc bôi ngoài da phổ biến trong điều trị viêm da cơ địa. Thuốc này giúp giảm viêm, ngứa và cải thiện các triệu chứng khó chịu của bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng corticosteroid cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để bôi loại phù hợp. Corticosteroid bôi được phân thành 7 nhóm từ nhẹ tới mạnh, tránh tác dụng phụ.

 

Cần lưu ý thoa thuốc bôi theo chỉ định của bác sĩ

Lưu ý: Không sử dụng thuốc bôi corticosteroid quá lâu hoặc quá liều, vì có thể gây mỏng da, rối loạn sắc tố, giãn mạch và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Thuốc uống: 

Trong trường hợp bệnh nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng histamin uống, thuốc ức chế miễn dịch…

Thuốc kháng histamin có tác dụng giảm ngứa, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nhiều loại thuốc kháng histamin có thể gây buồn ngủ, bác sĩ sẽ tư vấn khi kê đơn cho người bệnh.

Quang trị liệu: 

Phương pháp này sử dụng tia cực tím dải hẹp (UV) để giảm viêm và ngăn ngừa bùng phát viêm da cơ địa. Tuy nhiên, liệu pháp ánh sáng có thể gây tác dụng phụ như lão hóa da sớm hoặc tăng nguy cơ ung thư da nếu không được theo dõi chặt chẽ.

 

Phương pháp quang trị liệu sử dụng tia cực tím dải hẹp (UV) để giảm viêm và ngăn ngừa bùng phát viêm da cơ địa.

 

Điều chỉnh lối sống:

Tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng, giữ ẩm cho da, hạn chế gãi khi ngứa do viêm da cơ địa…

 

Các biện pháp cải thiện tình trạng bệnh viêm da cơ địa

Mặc dù viêm da cơ địa là bệnh mãn tính và có tính chất tái phát, nhưng việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa đúng cách có thể giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các đợt bùng phát. Dưới đây là các cách giúp cải thiện tình trạng bệnh hiệu quả:

Duy trì thói quen dưỡng ẩm da

Việc dưỡng ẩm da đều đặn là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng ngừa viêm da cơ địa. Sử dụng kem dưỡng ẩm ít nhất 2 lần/ngày, đặc biệt là sau khi tắm, giúp duy trì độ ẩm cho da và bảo vệ hàng rào da khỏi các tác nhân gây kích ứng.

Tránh các yếu tố gây dị ứng

Một số tác nhân từ môi trường có thể gây bùng phát viêm da cơ địa, vì vậy người bệnh cần chủ động tránh các yếu tố kích thích như:

• Hóa chất mạnh: Tránh sử dụng xà phòng, chất tẩy rửa hoặc mỹ phẩm có chứa hóa chất mạnh, hương liệu hoặc cồn.
• Vải thô ráp: Tránh mặc quần áo làm từ sợi tổng hợp hoặc len, thay vào đó hãy chọn các loại vải cotton mềm mại, thoáng khí.
• Phấn hoa, lông thú cưng, bụi nhà: Đây là những tác nhân dị ứng phổ biến, có thể làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

Vệ sinh không gian sống

Không gian sống thoáng mát và sạch sẽ giúp giảm nguy cơ bùng phát viêm da cơ địa. Đặc biệt, vào mùa hè hoặc khi thời tiết nóng ẩm, việc duy trì nhiệt độ phòng mát mẻ có thể giúp giảm cảm giác ngứa ngáy, khó chịu.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa viêm da cơ địa. Một số thực phẩm có thể gây kích ứng và làm bùng phát bệnh, vì vậy người bệnh cần chú ý đến chế độ ăn uống:

Tránh thực phẩm gây dị ứng: Các loại thực phẩm như sữa, đậu phộng, hải sản có thể gây dị ứng đối với một số người bị viêm da cơ địa. Nếu bạn nghi ngờ thực phẩm nào gây kích ứng, hãy thử loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn trong một thời gian để theo dõi.

 

Các loại cá béo như cá hồi, cá thu chứa nhiều omega-3, giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe da.

Bổ sung thực phẩm giàu omega-3: Các loại cá béo như cá hồi, cá thu chứa nhiều omega-3, giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe da.

 

Giảm căng thẳng

Căng thẳng là một trong những yếu tố có thể làm bùng phát viêm da cơ địa. Vì vậy, việc duy trì tinh thần thoải mái và thực hiện các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thiền, hoặc tập thể dục đều đặn có thể giúp kiểm soát bệnh tốt hơn.

 

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn có áp dụng Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm sức khỏe.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn

Nguồn tài liệu tham khảo:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/atopic-dermatitis-eczema/symptoms-causes/syc-20353273 https://dermnetnz.org/topics/treatment-of-atopic-dermatitis https://nationaleczema.org/eczema/types-of-eczema/atopic-dermatitis/ https://www.niams.nih.gov/health-topics/atopic-dermatitis