XƠ PHỔI - NGUYÊN NHÂN, DẤU HIỆU VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

Xơ phổi là một bệnh lý phổi mãn tính, tiến triển chậm, gây tổn thương mô phổi và làm giảm chức năng hô hấp. Bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh.

 

Việc hiểu rõ về bệnh, các yếu tố nguy cơ, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp chúng ta phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả.

 

Xơ phổi - Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

 

Chức năng của phổi

Vai trò quan trọng đối với hệ hô hấp: Phổi là cơ quan hô hấp quan trọng nhất của cơ thể, đóng vai trò chính trong trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường bên ngoài. Khi chúng ta hít vào, không khí chứa oxy đi qua khí quản và các nhánh phế quản, cuối cùng đến các túi phổi nhỏ li ti gọi là phế nang. Tại đây, oxy từ không khí đi vào máu, đồng thời CO₂ từ máu được thải ra ngoài qua đường thở khi chúng ta thở ra. Quá trình trao đổi khí này diễn ra liên tục, đảm bảo cung cấp oxy cho các tế bào hoạt động và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể. 

 

Phổi là cơ quan hô hấp quan trọng nhất của cơ thể, đóng vai trò chính trong trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường bên ngoài.

 

Điều chỉnh độ pH của máu: Phổi giúp duy trì cân bằng axit-bazơ trong cơ thể bằng cách điều chỉnh mức độ carbon dioxide trong máu. Carbon dioxide có tính axit, do đó việc thải bớt CO₂ giúp duy trì độ pH ổn định cho cơ thể.

 

Bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng: Hệ thống hô hấp có các cơ chế bảo vệ tự nhiên như lông mao và chất nhầy giúp lọc bụi bẩn, vi khuẩn và các tác nhân gây hại khác từ bên ngoài xâm nhập vào phổi và gây nhiễm trùng.

Ngoài ra, phổi còn tham gia vào quá trình tổng hợp một số hormone quan trọng như erythropoietin, giúp kích thích sản xuất tế bào hồng cầu trong tủy xương.

 

Xơ phổi là gì? 

Xơ phổi là một bệnh lý mãn tính, trong đó mô phổi bị tổn thương và dần bị thay thế bằng mô sẹo cứng. Điều này làm giảm khả năng giãn nở của phổi, khiến việc trao đổi khí trở nên khó khăn hơn. Người bệnh xơ phổi thường bị khó thở (đặc biệt là khi vận động), ho khan kéo dài và mệt mỏi.

Xơ phổi hiện được phân thành 3 loại chính:

Xơ phổi thứ phát: Hình thành sau khi phổi chịu các thương tổn như: nhồi máu phổi, viêm phổi, lao phổi.

Xơ phổi khu trú: Bệnh xuất hiện khi người bệnh hít phải một số chất độc hại như: silica, bụi than...

Xơ phổi vô căn: Bệnh phổi mô kẽ lan tỏa, hay còn được biết đến với cái tên là bệnh viêm phổi tăng cảm.

 

Triệu chứng của xơ phổi

Các triệu chứng của xơ phổi có thể xuất hiện và nặng dần theo thời gian. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Ho khan kéo dài: Ho là một triệu chứng thường gặp, có thể ho có đờm hoặc không có đờm. Ho có thể xuất hiện vào ban đêm hoặc sau khi hoạt động thể lực.
• Mệt mỏi: Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức, khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Ho ra máu: Do tổn thương phổi, người bệnh có thể ho ra máu, gây ra tình trạng mất máu.
• Đau ngực: Đau tức ngực, khó chịu, đau ngực có thể xuất hiện khi hít thở sâu hoặc ho.
• Khó thở: Đây là triệu chứng phổ biến thường xuất hiện ở giai đoạn sau khi xơ phổi trở nặng. Ban đầu khó thở chỉ xuất hiện khi hoạt động gắng sức, sau đó có thể xuất hiện ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Ngạt thở: Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể bị ngạt thở, cần được cấp cứu ngay lập tức. 
• Sụt cân: Do khó thở và mệt mỏi, người bệnh có thể bị sụt cân.

 

Đau tức ngực, khó chịu, ho khan là những triệu chứng có thể xuất hiện khi xơ phổi

 

Nguyên nhân gây xơ phổi

Môi trường lao động bị ô nhiễm:

Bụi mịn và các chất độc hại: Tiếp xúc lâu dài với bụi mịn (đặc biệt là silic, amiăng) và các chất độc hại trong môi trường làm việc, có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng cho phổi. Các hạt bụi siêu nhỏ này xâm nhập vào phổi, gây viêm nhiễm và dần hình thành sẹo, từ đó làm giảm chức năng hô hấp và tăng nguy cơ mắc các bệnh như xơ phổi, ung thư phổi và các bệnh liên quan đến đường hô hấp.

Khí độc hại: Tiếp xúc lâu dài với khí độc hại như khí CO, SO2, NOx... có thể gây viêm phổi, tổn thương phổi và cuối cùng là xơ hóa.

Đặc biệt đối với công nhân khai thác mỏ, công nhân luyện kim, công nhân sản xuất xi măng, thợ hàn, công nhân xây dựng... là những đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường lao động ô nhiễm và có nguy cơ mắc xơ phổi cao.

 

Ảnh hưởng của bức xạ:

Tia X: Tia X là một loại bức xạ có thể gây tổn thương phổi, đặc biệt là khi tiếp xúc với liều lượng cao và kéo dài.

Tia phóng xạ: Tia phóng xạ từ các nguồn phóng xạ nhân tạo như thiết bị y tế hoặc từ tự nhiên như tiếp xúc trực tiếp với tia cực tím hằng ngày cũng có thể gây ra tổn thương phổi, dẫn đến xơ hóa.

Các nhân viên y tế, các nhà khoa học làm việc với các nguồn phóng xạ, những người sống gần các nhà máy điện hạt nhân... có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi bức xạ.

 

Tác dụng phụ của thuốc:

Một số loại thuốc điều trị ung thư có thể gây tổn thương phổi, dẫn đến phổi bị xơ hóa.

Người bệnh mắc các bệnh lý liên quan:

Bệnh u hạt phổi (sarcoidosis): Đây là một bệnh lý gây viêm nhiễm ở phổi do một chứng rối loạn của cơ thể, có thể dẫn đến xơ phổi.

Viêm phổi: Viêm phổi nặng, kéo dài có thể dẫn đến xơ phổi.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Bệnh COPD làm tổn thương phổi, tăng nguy cơ xơ hóa phổi.

Bệnh suyễn: Bệnh suyễn có thể gây ra viêm phổi, làm tăng nguy cơ xơ hóa phổi.

Các bệnh nhiễm trùng phổi: Một số loại nhiễm trùng phổi có thể gây ra tổn thương phổi, dẫn đến xơ hóa.

Bệnh HIV/AIDS: Bệnh HIV/AIDS có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi và xơ hóa.

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản - GERD: Đây là hiện tượng dịch vị ở dạ dày trào ngược lên cổ họng người bệnh, tuy nhiên có một vài trường hợp dịch vị ở dạ dày trào ngược vào phổi, gây xơ hóa phổi nhưng nguyên nhân này thường rất hiếm gặp.

 

Biến chứng xơ hóa phổi nguy hiểm

Xơ hóa phổi là một bệnh mãn tính, tiến triển theo thời gian. Các biện pháp điều trị có thể giúp kiểm soát các triệu chứng, nhưng không thể làm lành các mô phổi đã bị tổn thương. Xơ phổi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và thậm chí đe dọa tính mạng của người bệnh.

 

Xơ phổi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và thậm chí đe dọa tính mạng của người bệnh.

 

Những biến chứng nguy hiểm của xơ phổi bao gồm: 

• Suy hô hấp mãn: Do phổi bị tổn thương nặng, chức năng hô hấp suy giảm, người bệnh khó thở, thở nhanh, khó khăn trong việc lấy oxy, dẫn đến suy hô hấp.
• Ho ra máu tái diễn: Do tổn thương phổi, người bệnh có thể ho ra máu, gây ra tình trạng mất máu, nguy hiểm đến tính mạng.
• Nhiễm trùng phổi tái phát: Do khả năng kháng khuẩn của phổi giảm sút, người bệnh xơ phổi thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản. Đặc biệt, viêm phổi nặng có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong.
• Suy tim phải: Phổi bị xơ hóa sẽ ảnh hưởng đến các mạch máu phổi, làm tăng huyết áp ở động mạch phổi, lâu dần gây biến chứng suy tim phải.
• Tăng nguy cơ tử vong: Xơ phổi là một bệnh lý nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Chẩn đoán xơ phổi

Để chẩn đoán xơ phổi, bác sĩ sẽ dựa trên các triệu chứng lâm sàng, tiền sử tiếp xúc với các tác nhân gây hại, kết hợp một số phương pháp chẩn đoán phổ biến như:

Các chẩn đoán hình ảnh:

Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang có thể cho thấy các vùng mờ đục hoặc sẹo ở phổi, là dấu hiệu của tổn thương mô phổi.

Chụp CT scan: Cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về phổi so với chụp X-quang. CT scan có thể giúp bác sĩ xác định vị trí, kích thước và mức độ nghiêm trọng của tổn thương phổi.

 

Kiểm tra chức năng hô hấp:

Đo chức năng hô hấp: Kiểm tra chức năng hô hấp giúp xác định sức khỏe của phổi, đánh giá khả năng trao đổi khí của cơ thể. Các chỉ số được đo bao gồm dung tích phổi, lưu lượng khí, khả năng thở ra tối đa...

Đo khí thở: Đo khí thở giúp xác định lượng oxy và CO2 trong máu, đánh giá mức độ oxy hóa của cơ thể.

Đo thể tích phổi: Đo lượng không khí mà phổi giữ lại vào những thời điểm khác nhau khi hít vào và thở ra.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định các cận lâm sàng khác để xác định nguyên nhân gây xơ phổi, chẳng hạn như:

 

Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ phát hiện các bệnh lý tự miễn hoặc nhiễm trùng có thể gây xơ phổi.

 

Sinh thiết phổi: Sinh thiết phổi có thể giúp bác sĩ xác định chính xác chẩn đoán xơ phổi và loại trừ các bệnh lý khác. Tuy nhiên đây là biện pháp khó thực hiện trên nền xơ phổi có suy hô hấp do mô phổi bị cứng và xơ hóa, khiến việc lấy mẫu trở nên phức tạp và có thể gây ra các biến chứng.

 

Chẩn đoán sớm xơ phổi là rất quan trọng để có thể điều trị kịp thời và hiệu quả, giúp người bệnh duy trì chất lượng sống.

Xơ phổi có chữa được không?

Hiện nay, chưa có phương pháp nào có thể chữa khỏi hoàn toàn xơ phổi. Mục tiêu điều trị là làm chậm tiến triển của bệnh, giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm:

Điều trị nguyên nhân: Nếu xác định được nguyên nhân gây bệnh, việc điều trị nguyên nhân sẽ giúp ngăn chặn bệnh tiến triển. Ví dụ như ngừng tiếp xúc với các chất độc hại, điều trị các bệnh lý liên quan.

Điều trị bằng thuốc: Được kê đơn theo chỉ định của bác sĩ

• Thuốc điều trị triệu chứng: Các loại thuốc này giúp giảm các triệu chứng của bệnh, như khó thở, ho, mệt mỏi.

Thuốc giãn phế quản: Giúp mở rộng đường thở để người bệnh dễ thở hơn.

Thuốc làm loãng đờm: Có tác dụng làm giảm độ quánh nhớt của đờm, giúp dễ dàng tống đờm ra khỏi đường hô hấp, giảm tần suất ngứa rát họng và giảm tần suất ho. 

Thuốc giảm đau

• Thuốc điều trị nguyên nhân:

Thuốc ức chế miễn dịch: Giúp giảm hoạt động của hệ miễn dịch, hạn chế sự phát triển của xơ hóa.

Thuốc chống viêm: Giúp giảm viêm phổi và làm chậm tiến triển của bệnh.

 

Điều trị nâng cao chất lượng cuộc sống người bệnh:

Vật lý trị liệu hô hấp: Vật lý trị liệu hô hấp bao gồm các bài tập thở và các bài tập thể dục nhẹ có thể giúp cải thiện chức năng hô hấp và sức bền.

Dinh dưỡng: Dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng là rất quan trọng đối với người bệnh xơ phổi.

Liệu pháp Oxygen: Oxygen trị liệu có thể giúp cải thiện nồng độ oxy trong máu, làm giảm khó thở và mệt mỏi.

 

Liệu pháp Oxygen trị liệu có thể giúp cải thiện nồng độ oxy trong máu, làm giảm khó thở và mệt mỏi.

 

Cấy ghép phổi:

Trong trường hợp bệnh nặng, không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, cấy ghép phổi là lựa chọn cuối cùng. Cấy ghép phổi là một phẫu thuật lớn, trong đó phổi của người bệnh được thay thế bằng một lá phổi khỏe mạnh từ người hiến tặng. Tuy nhiên sau khi ghép phổi, người bệnh cần phải dùng thuốc trong suốt quãng đời còn lại. Đây là một phương pháp điều trị hiệu quả cho những bệnh nhân xơ phổi giai đoạn cuối.

Việc kết hợp các phương pháp điều trị trên sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh xơ phổi và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Tuy nhiên chi phí điều trị bệnh cao là mối bận tâm của nhiều người khi mắc căn bệnh này. 

 

Phòng ngừa xơ phổi

Một số biện pháp giúp phòng ngừa xơ phổi bao gồm:

• Bảo vệ phổi:

Hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại: Tránh tiếp xúc với bụi mịn, hóa chất, kim loại nặng và các loại khí độc hại trong môi trường lao động và môi trường sống.

Sử dụng thiết bị bảo hộ: Khi làm việc trong môi trường phải tiếp xúc với các chất độc hại như trong các ngành công nghiệp khai thác mỏ, xây dựng, chế biến đá, đóng tàu... cần sử dụng các thiết bị bảo hộ như khẩu trang chuyên dụng, găng tay, kính bảo hộ…

Tạo môi trường sống sạch sẽ: Hạn chế khói thuốc lá, bụi bẩn, ô nhiễm không khí.

 

Bảo vệ phổi bằng cách ngưng hút thuốc lá

• Sử dụng thuốc đúng cách:

Tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý sử dụng thuốc.

Theo dõi sức khỏe thường xuyên: Đến gặp bác sĩ để kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là những người có nguy cơ cao mắc xơ phổi.

 

• Chăm sóc sức khỏe:

Phòng ngừa và điều trị các bệnh lý liên quan: Điều trị các bệnh lý như sarcoidosis, COPD, suyễn... để giảm nguy cơ xơ hóa phổi.

Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập luyện thể dục thể thao, nghỉ ngơi hợp lý.

• Khám sức khỏe định kỳ:

Nên khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần/năm, đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình mắc xơ phổi hoặc làm việc trong môi trường có nguy cơ.

 

Khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về hô hấp, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Phòng khám Hô hấp của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong quá trình điều trị bệnh xơ phổi, mang đến những giải pháp điều trị phù hợp. 

 

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn có áp dụng Bảo hiểm y tế và Bảo hiểm sức khỏe.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Nam Sài Gòn